Nie tylko pacjenci WPR w Katowicach, których przekazujemy do szpitali narzekają na to, jak się ich w nich żywi. Od lat Państwowa Inspekcja Sanitarna publikuje stosowane raporty. Z ostatniego (kontrole przeprowadzono w 2022 r.) wynika, to co z poprzednich – szpitale nadal dietą często nie rozpieszczają pacjentów. Oczywiście nie jest tak, że we wszystkich szpitalach źle karmią, ale...
Lista uchybień jest długa, przy czym trzeba jednak pamiętać, że szpital szpitalowi nierówny, a SANEPID badał tylko wybrane placówki, a nie – wszystkie. Próba jest jednak liczna: na zarejestrowanych 1028 szpitalnych bloków żywieniowych skontrolowano ogółem 740, w tym 460 takich, w których dostarczycielem posiłków była firma cateringowa. Kontrole miały różny charakter; np. niewielką część szpitalnych posiłków zbadano w laboratorium.
Na podstawie oceny żywienia w tzw. zakresie diety podstawowej w szpitalach, w których działa szpitalna kuchnia przygotowująca posiłki, stwierdzono nieprawidłowości w:
• 102 jadłospisach (na 414 jadłospisów),
• 62 zestawieniach dekadowych (na 173 zestawień; zestawienia dekadowe obejmują jadłospis na 10 dni) oraz
• 47 próbach posiłków zbadanych laboratoryjnie (na 58 pobranych).
Natomiast w 262 próbkach posiłków dostarczanych do szpitala (catering) stwierdzono nieprawidłowości w:
• 60 jadłospisach,
• 24 zestawieniach dekadowych i
• 12 próbkach zbadanych laboratoryjnie.
Dobra dieta pomaga wyzdrowieć
Do szpitali często trafiają niedożywieni pacjenci. W przypadku bardzo ciężkich schorzeń niedożywienie znacząco pogarsza rokowanie. Onkolodzy mogą nie podjąć optymalnego leczenia takiej osoby. Będą musieli czekać do poprawy ogólnego stanu pacjenta. Gdyby zaczęli leczyć niedożywionego, to mogłoby dojść do powikłań. A problem jest ogromny: od 40 do 80 proc. pacjentów onkologicznych jest niedożywionych. Tacy pacjenci nie muszą, jak to się wydaje, być wychudzeni. Bardzo często niedożywienie jest skutkiem choroby otyłościowej i nadwagi.
Zasolone, niedoważone, często z konserwy
W raporcie Głównego Inspektora Sanitarnego – „Stan sanitarny kraju w 2022 roku” - (w załączniku) do najczęściej powtarzających się uchybień w żywieniu pacjentów należały nieprawidłowo skomponowane jadłospisy, w tym:
• nieprecyzyjne informacje na temat alergenów, zaplanowanych potraw oraz ich gramatury,
• mała różnorodność potraw i napojów, powtarzalność dań w dekadzie (jadłospis na 10 dni- przyp. red.), mało urozmaicone śniadania i kolacje, w większości bez dodatku warzyw/owoców,
• niska wartość energetyczna posiłków w stosunku do zapotrzebowania dziennego dla pacjentów,
• brak w posiłkach głównych (śniadaniu, obiedzie lub kolacji) pełnowartościowego białka, tj. zwierzęcego lub białka roślin strączkowych,
• mała podaż warzyw oraz owoców w dziennej racji pokarmowej,
• zbyt niska podaż produktów zbożowych pełnoziarnistych, kasz i produktów z pełnego przemiału mąki,
• brak lub podawanie zbyt małej ilości mleka i przetworów mlecznych,
• brak lub podawanie zbyt małej ilości ryb i/lub przetworów rybnych,
• nieuwzględnienie w diecie tłuszczów roślinnych bogatych w kwasy jedno – i wielonasycone,
• podawanie zbyt dużej ilości potraw smażonych (brak zróżnicowania technik przygotowywania potraw w dekadzie), a także słodkich dań i dodatków (dżemu, kremu czekoladowego i miodu),
• duży udział produktów wysoko przetworzonych (konserw, pasztetów, mortadeli, mielonki), stosowania koncentratów zup w proszku,
• obecność w posiłkach (ocena ilościowa) ponadnormatywnej ilości soli lub tłuszczów.
SANEPID po lupę wziął tzw. wymagania higieniczno-sanitarne, które powinny być spełnione w miejscu przygotowania posiłków w szpitalu. Do najczęstszych uchybień zaliczono:
• niewłaściwy stan sanitarno-techniczny pomieszczeń bloku żywienia,
• niewłaściwy stan sanitarno-techniczny wyposażenia oraz urządzeń,
• brak dokumentacji lub zapisów w dokumentacji kontroli wewnętrznej: GHP, GMP i HACCP, jak również niedostosowanie tej dokumentacji do stanu faktycznego, nieprzestrzeganie zapisów instrukcji GHP/ GMP (np.: brak lub nieprawidłowe zabezpieczenie obiektu przed szkodnikami, brak terminowego przeglądu i konserwacji maszyn, brak prawidłowego monitoringu ustalonego punktu kontroli, brak aktualnego wyniku badania wody przeznaczonej do spożycia),
• przechowywanie i stosowanie przeterminowanych środków spożywczych do przygotowania posiłków,
• nieprawidłowe przechowywanie artykułów spożywczych, m.in: brak segregacji produktów w urządzeniach chłodniczych (np.: w opakowaniach nieprzeznaczonych do kontaktu z żywnością lub wtórnie wykorzystywanych opakowaniach jednorazowych, przechowywanie gotowych półproduktów z surowcami), niezachowanie łańcucha chłodniczego,
• niewłaściwe zagospodarowanie odpadów.
Mandaty i uwagi mają poprawić stan rzeczy
SANEPID, jak przekazano w raporcie, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości dotyczących warunków sanitarno-higienicznych w obiektach, w których przygotowywano i wydawano posiłki nakładał mandaty karne, wydawał zalecenia pokontrolne lub decyzje administracyjne obligujące do ich poprawy. Ustalano też terminy usunięcia uchybień.
Natomiast, jeśli wykryto nieprawidłowości dotyczące żywienia pacjentów, dyrektorzy szpitali otrzymywali pisma z uwagami dotyczącymi stosowania zasad racjonalnego żywienia. Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej przekazywały także dyrektorom szpitali, NFZ oraz przedsiębiorcom odpowiedzialnym za stwierdzone nieprawidłowości uwagi dotyczące stosowania zasad racjonalnego żywienia pacjentów.
W takich zaleceniach zobowiązywały skontrolowanych do poprawy jakości posiłków, zwracając uwagę na dbałość zarówno o bezpieczeństwo ich przygotowywania, jak i prawidłowe żywienie, które powinno być dostosowane do stanu zdrowia pacjenta oraz wspomagać leczenie i rekonwalescencję.
Mandaty i grzywny w symbolicznym wymiarze
W 2022 r. w rejestrach Państwowej Inspekcji Sanitarnej znajdowało się 1028 bloków żywienia w szpitalach, z których ponad połowa, czyli 696, działała w systemie cateringowym, w oparciu o posiłki dostarczane przez firmy zewnętrzne.
Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 2022 r. skontrolowały ogółem 740 bloków żywienia w szpitalach, w tym 460 bloków w szpitalach korzystających z usług firm cateringowych.
Inspektorzy SANEPID-u nałożyli 22 grzywny na kwotę 5150 zł i 13 mandatów na kwotę 3750 zł w szpitalach prowadzących żywienie w systemie cateringowym. Wydały ogółem 202 decyzje administracyjne, w tym 79 w szpitalach prowadzących żywienie w systemie cateringowym. Statystyczna grzywna wyniosła 234 zł, a mandat – 288 zł.
Raczej wątpliwe jest, by bodźce o takim potencjale skłaniały bezwzględnie ukaranych do radykalnej poprawy wyżywienia w skontrolowanej przez SANEPID placówce.