FOT.:KLASSIKAUTO.PL
Nysa 522 S, podstawowy ambulans w latach 70. i 80, produkowano go jeszcze z początkiem lat 90.
Dzieje ratownictwa w Katowicach sięgają początku XX wieku wiążą się z powstaniem Zawodowej Straży Pożarnej (ZSP). W memoriale z dnia 7 maja 1903 roku, przedłożonym Radzie Miejskiej, zarząd miasta uzasadniał konieczność zorganizowanie ZSP. Już 1 października 1903 r. rozpoczęła służbę pierwsza Zawodowa Straż Pożarna na Górnym Śląsku. Jej komendantem został wrocławianin, sierżant Josef Kunze, będący od 1896 roku członkiem Stowarzyszenia Ochotniczej Straży Pożarnej i Ratunkowej w Katowicach.
Pierwszy wóz sanitarny dla katowickiej ZSP został zakupiony już w następnym, 1904 roku. Strażacka służba sanitarna zajmowała się transportem chorych i zmarłych, a podczas I wojny światowej również transportem rannych, przywożonych z frontu do szpitala w Katowicach. Do wybuchu II wojny światowej ZSP była systematycznie wyposażana w nowy sprzęt, m.in. w sanitarkę „N.A.G” w 1923 roku, sanitarkę „Opel” w 1926 roku i trzy nowe sanitarki w 1939 roku.
Kierownictwo nad pożarnictwem i ratownictwem sprawował wówczas burmistrz miasta lub jego zastępca. Statut przyjęty przez magistrat w 1928 roku zobowiązywał strażaków do gaszenia pożarów i akcji ratunkowych nie tylko na terenie miasta, ale i poza nim. Ponadto strażacy musieli zajmować się dezynfekcją pomieszczeń, w których znajdowali się „zaraźliwie chorzy”.
29 września 1948 roku została wydana Uchwała Rady Ministrów w sprawie zorganizowania doraźnej pomocy leczniczej oraz akcji przetaczania i konserwacji krwi, nakazująca ministrowi zdrowia zorganizowanie takiej pomocy na terenie całej Polski. W związku z tym 8 lipca 1949 roku PCK - Okręg Śląski powołuje na dyrektora Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego PCK w Katowicach lekarza Bronisława Strońskiego. Uroczyste otwarcie pogotowia ratunkowego w Katowicach następuje 22 lipca 1949 roku.
Pierwsza siedziba katowickiego pogotowia
znajdowała się w budynku przy ulicy Andrzeja 9, w którym jeszcze przed II wojną światową miał swoją siedzibę Polski Czerwony Krzyż. Według relacji mieszkańców kamienicy parter budynku zajmowało pogotowie, natomiast na piętrze była umieszczona obsługa taboru i kierowcy. Pierwszymi lekarzami zatrudnionymi w katowickim pogotowiu byli m.in.: Drozd, Ponikło (jeden z późniejszych dyrektorów), Janiak i Rapecka.
Do 31 grudnia 1950 roku WSPR PCK w Katowicach podlegała kierownikowi Działu Pomocy Doraźnej i Krwiodawstwa Zarządu Głównego PCK w Warszawie, dr R. Sewerynowi. Następnie przeszło w podległość Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach.
Od 1 maja 1950 roku dyrektorem katowickiego pogotowia zostaje ekonomista Stanisław Mikołajewski. Ministerstwo Zdrowia uważało jednak, że dyrektorem pogotowia powinien być lekarz i nawet w taryfikatorze wynagrodzeń nie była przewidziana osoba o innych kwalifikacjach. W aktach osobowych zachowała się korespondencja Wydziału Zdrowia w Katowicach z Ministerstwem Zdrowia dotycząca tej sprawy. Rozwiązaniem tej kwestii było utworzenie stanowiska Naczelnego Lekarza WPR w Katowicach przemianowanego na zastępcę dyrektora ds. fachowo-lekarskich. Pierwszy tę funkcję pełnił do 1965 roku lek. Edmund Rudnicki, następnie w latach 1965-1968 lek. Henryk Jankowski i od 1969 r. lek. Janusz Kossakiewicz. System taki funkcjonuje do 1970 roku, kiedy to dyrektorem zostaje lek. Janusz Kossakiewicz.
Za kadencji dyrektora Mikołajewskiego
następuje wiele znaczących zmian. 1 stycznia 1952 roku od struktur pogotowia zostają wyłączeni kierowcy i tabor. Powstaje Kolumna Transportu Sanitarnego. Dwukrotnie wówczas pogotowie zmienia swoją siedzibę. Najpierw w 1953 roku przenosi się z kamienicy przy ul. Andrzeja 9 do budynku Stacji Krwiodawstwa w Katowicach przy ul. Świerczewskiego 15 (obecnie ul. Raciborska), a następnie 1 kwietnia 1967 roku do pomieszczeń przy ul Powstańców 52. Miała to być lokalizacja tymczasowa. Ale Wojewódzkie Pogotowie Ratunkowe w Katowicach mieści się tu do dziś.
Kolejna zmiana to zniknięcie na okres trzech lat instytucji o nazwie WSPR w Katowicach. Spowodowane to zostało uchwałą z 7 marca 1953 roku podjętą przez Radę Ministrów i Radę Państwa “dla uczczenia pamięci Wielkiego Wodza i Nauczyciela mas pracujących i jego wiekopomnych zasług dla Polski”. Uchwała zmieniała nazwę miasta Katowice na Stalinogród, więc w tym czasie oficjalną nazwą struktur pogotowia była: Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego w Stalinogrodzie.
W czasach dyrektora Mikołajewski powołano również Zespół Lotnictwa Sanitarnego w Katowicach. W 1963 roku zatrudniał on 3 pilotów i posiadał 4 samoloty oraz jeden śmigłowiec. Pod koniec lat pięćdziesiątych NIK zalecił do końca 1960 roku zainstalować we wszystkich karetkach syreny alarmowe, a do końca 1963 roku wyremontować wszystkie karetki celem przemalowania ich na jednolity srebrzysty kolor.
Rozwój wiedzy medycznej
w drugiej połowie lat sześćdziesiątych spowodował konieczność tworzenia zespołów specjalistycznych. Dlatego w dniu 2 marca 1968 roku, staraniem prof. Anny Dyaczyńskiej-Herman i dyrektora Stanisława Mikołajewskiego został powołany Zespół Reanimacyjny „R” przy Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego w Katowicach. Była to trzecia po Wrocławiu (01.11.1966) i Łodzi (19.01.1968) karetka „R” na terenie całego kraju.
Do 1973 roku katowicki zespół „R”, jako jedyny obejmował swoim działaniem cały region od Częstochowy aż do Bielska Białej. Kierownictwo nad zespołu „R” kolejno sprawowali: Anna Dyaczyńska-Herman (1968-1972), Anna Glińska (1972-1993), późniejsza wieloletnia dyrektorka WPR, oraz Zbigniew Słabiak (1993-2002). Dobrze wyszkolony personel potrzebował jednak odpowiedniego sprzętu. Przeróbek w pierwszych samochodach Nysa, którymi jeździł powołany do życia zespół, dokonano w Wojewódzkiej Kolumnie Transportu Sanitarnego w Katowicach. Personel został przeszkolony we własnym zakresie. Dwie karetki (jedna dyżurowała, druga pozostawała w rezerwie) wyposażono w butlę tlenową, worek AMBU, zestaw do intubacji, wenesekcji i tracheostomii, ssak, defibrylatory sieciowo-bateryjne firmy Chirana, dwa jednokanałowe, bateryjne elektrokardiografy (Simens i Unicard firmy Chirana) oraz aktualnie dostępne leki i środki krwiozastępcze.
Przez następne lata wyposażenie ambulansu „R” ulegało stopniowej poprawie. Również samochody zmieniały się na coraz lepsze i lepiej przystosowane do zadań zespołu „R”. Z czasem zespoły „R” zostały zastąpione specjalistycznymi zespołami „S”.
Kolejne zmiany następowały
za kadencji nowego dyrektora, lekarza Janusza Kossakiewicza, będącego wcześniej zastępcą ds. fachowo-lekarskich. Powstają stanowiska lekarza dyżurnego miasta oraz lekarza inspekcyjnego. W 1971 roku dzięki poparciu śląskich pediatrów i staraniem dr Wojciecha Grzywny i prof. Bożeny Hager-Małeckiej uruchomiony zostaje pierwszy w Polsce zespół do transportu noworodków „N”.
Dyrektor Kossakiewicz wyróżnił się w dniach 26-29 czerwca 1971 roku zarządzaniem i koordynacją akcji ratowniczej przy pożarze Rafinerii Nafty im L. Waryńskiego w Czechowicach Dziedzicach. W czasie tej tragedii zginęło 37 osób, a ponad sto zostało poparzonych lub odniosło inne obrażenia.
Reorganizację pogotowia ratunkowego, wraz z reformą administracyjną kraju w 1975 roku dyrektor Kossakiewicz przyjął jako życiową porażkę i przypłacił to drugim, śmiertelnym zawałem serca. Przestały istnieć powiatowe i miejskie stacje pogotowia ratunkowego. W ich miejsce powstały Oddziały Pomocy Doraźnej będące w strukturach powołanych do życia Zakładów Opieki Zdrowotnej. Nadzór nad nimi miał pełnić Wojewódzki Dział Pomocy Doraźnej będący składową również nowo powołanego Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego. Jego siedziba mieściła się w Katowicach przy ul. Żwirki i Wigury a dyrektorem był Jan Pakuła.