Każdego roku u ponad 170 tys. osób wykrywany jest nowotwór, a prognozy na kolejne lata nie dają powodów do optymizmu — rak jest i na długo pozostanie drugą najczęstszą przyczyną zgonów w Polsce. Tylko w 2020 r. w Unii Europejskiej u 2,7 mln osób wykryto raka, a kolejne 1,3 mln z jego powodu zmarło.

Problem o tyle jest jeszcze bardziej niepokojącym niż był nim przed 2020 r. Dlaczego? A dlatego, że rosnący dług zdrowotny spowodowany pandemią oraz pojawienie się tysięcy nowych ukraińskich pacjentów-uchodźców stanowią potężne wyzwanie dla systemu opieki onkologicznej.

Szacuje się, że zachorowalność na nowotwory w Polsce będzie systematycznie rosnąć – o 15 proc. do 2025 r. i aż o prawie 30 proc. do końca tej dekady. Choroby onkologiczne, obok tych sercowo-naczyniowych, nazywane są coraz częściej „epidemią XXI wieku”. 

– Wzrost zachorowalności na nowotwory nie stanowi polskiej specyfiki – mierzą się z nim bowiem wszystkie kraje naszego kontynentu. Dlatego właśnie w zeszłym roku państwa członkowskie UE przyjęły wreszcie Europejski Plan Walki z Rakiem. Stanowi on zbiór postulatów i rekomendacji, chociaż, zdaniem wielu ekspertów zaangażowanych w jego opracowanie, potrzeba bardziej konkretnych i zdecydowanych działań – swoistego Planu Marshalla w walce z nowotworami – deklarowała Małgorzata Bogusz, prezes Instytutu Rozwoju Spraw Społecznych, członek Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego.

Istnieją jednak dysproporcje
w diagnostyce oraz dostępie do innowacyjnych i najskuteczniejszych metod leczenia pomiędzy „starą piętnastką” a nowymi państwami członkowskimi UE.

– W stałym dialogu ze środowiskiem lekarskim poprawiamy sytuację pacjentów onkologicznych w naszym kraju, czego przykładem może być nie tylko rekordowa w ostatnich latach ilość leków i terapii objętych refundacją, ale także realizacja wyczekiwanych programów jak Narodowa Strategia Onkologiczna i Krajowa Sieć Onkologiczna. Ta pierwsza określa w końcu jednolite standardy leczenia pacjentów, druga zaś niebawem umożliwi ich implementację – tłumaczył Maciej Miłkowski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia.

Narodowa Strategia Onkologiczna (NSO) to program wieloletni na lata 2020-2030 wprowadzający kompleksowe zmiany w polskiej onkologii. Dzięki nieej więcej osób po zakończonej terapii onkologicznej ma przeżyć co najmniej 5 lat (najlepiej więcej).

Ma także skutkować zwiększeniem
wykrywalności nowotworów we wczesnych stadiach oraz poprawy jakości życia w trakcie i po ukończonym leczeniu. Z kolei Krajowa Sieć Onkologiczna, która zostanie uruchomiona wraz z początkiem 2023 r., ustanowi nową strukturę organizacyjną i uprości metody zarządzania opieką onkologiczną.

– Mimo że NSO ruszyła w cieniu pandemii COVID-19, możemy się dziś pochwalić sukcesami. Dwie trzecie z ponad 90 zaplanowanych przez nas działań jest zrealizowanych zgodnie z harmonogramem. Dotyczy to wszystkich pięciu, głównych obszarów objętych planem: kadr – pielęgniarek, lekarzy, całego personelu medycznego, profilaktyki pierwotnej, profilaktyki wtórnej, nauki i innowacji oraz organizacji systemu ochrony zdrowia – ocenił prof. dr hab. n. med. Piotr Rutkowski, prezes Polskiego Towarzystwa Onkologicznego, przewodniczący Zespołu Ministra Zdrowia ds. Narodowej Strategii Onkologicznej.

Sukcesem była m.in. kampania „Onkologia – włącz medyczną pasję” – skierowaną do studentów i absolwentów szkół medycznych i promującą wybór tej specjalizacji. Z porażkę uznać należy to, że w 2022 roku nie wprowadzono powszechnego programu szczepień przeciwko HPV, pomimo społecznej aprobaty dla takiej inicjatywy.

– Nadzieją jest projekt prezydencki dotyczący pełnej refundacji szczepionki przeciw HPV, który już trafił na ścieżkę legislacyjną. Pozwala to wierzyć, że w 2023 roku w końcu doczekamy się szczęśliwego sfinalizowania tego procesu – dodał dr hab. n. med. Adam Maciejczyk, przewodniczący Krajowej Rady ds. Onkologii, dyrektor Dolnośląskiego Centrum Onkologii, Pulmonologii i Hematologii we Wrocławiu.

– Badania kliniczne stanowią warunek nowoczesnego systemu ochrony zdrowia, a wiele z nich jest możliwych dzięki finansowaniu przez Agencję Badań Medycznych. Skuteczność i rosnące zainteresowanie sprawiły, że zdecydowaliśmy się stworzyć Polską Sieć Badań Klinicznych, która obejmie zasięgiem cały kraj – wyjaśniał dr hab. n. med. Radosław Sierpiński, prezes Agencji Badań Medycznych.

Na to co już się realizuje i na to, co chciałoby się wprowadzić do realizacji, trzeba pieniędzy. Leczenie onkologiczne jest kosztowne. Dr n. med. Roman Topór-Mądry, prezes Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji przypomniał:

– Polski budżet nie jest z gumy – im efektywniej będziemy dysponować dostępnymi środkami i rozsądniej ustalać priorytety naszych działań, tym większa liczba Polaków uzyska dostęp do skutecznego leczenia. Wszystkich obecnych na tym spotkaniu i reprezentowane przez nich instytucje, od Ministerstwa po ośrodki specjalistyczne, łączy bowiem wspólny cel*, jakim jest stworzenie w Polsce systemu ochrony zdrowia na najwyższym, światowym poziomie...

* O onkologii debatowano podczas konferencji „Healthcare Policy Summit – Onkologia”, zorganizowanej przez Instytut Rozwoju Spraw Społecznych.